liberalizasyonu

Liberalizasyonu, bir veya daha fazla alanda devlet müdahalesinin azaltılması veya kaldırılması süreci olarak tanımlanır. Türkçede liberalizasyon veya liberalizasyonun uygulanış biçimi olarak kullanılan bu terim, çeşitli bağlamlarda özgürleşme ve piyasa odaklı düzenlemelerin öne çıkması anlamını taşır. En sık konu olan alanlar ekonomik, siyasi ve medya/iletişim alanlarıdır.

Ekonomik liberalizasyonu, devletin piyasa üzerindeki müdahalesinin azaltılmasını kapsar: gümrük tarifelerinin düşürülmesi, ticaret ve yatırım politikalarının açılması, kamu işletmelerinin özelleştirilmesi, finansal piyasalarda serbestleşme ve düzenleyici kısıtların azaltılması. Amaç rekabeti artırmak, verimliliği yükseltmek ve büyümeyi desteklemektir. Kısa vadede yapısal dönüşüm maliyetleri, işsizlik ve gelir dağılımında etkiler görülebilir.

Siyasi liberalizasyon, siyasi hak ve özgürlüklerin genişletilmesini, seçimlerin rekabetçi hâle gelmesini, bağımsız yargı ve özgür basını güçlendirmeyi içerir. Bu süreç çoğunlukla ekonomik reformlarla paralel ilerler; bazı durumlarda ayrı bir yönelim olarak da gelişebilir ve geçiş dönemlerinde istikrarsızlıklar doğurabilir.

Medya ve iletişim alanında liberalizasyon, devletin medya üzerindeki kısıtlamalarını azaltmayı, özel ve kamu medyasının rekabet edebilirliğini artırmayı hedefler. Bu kapsamda lisanslama, sansür ve sahiplik düzenlemeleri gibi konular yeniden biçimlendirilir.

Dünya ölçeğinde liberalizasyon süreçleri, 1980’ler-2000’ler arası dönemde ivmelenmiştir. IMF programları, piyasa odaklı reformlar ve Avrupa Birliği entegrasyonu bu gelişmeyi yönlendirdi. Eleştiriler ise gelir eşitsizliği, sosyal güvenlik kayıpları ve kurumsal kapsayıcılık konularına odaklanır.