koalecje

Koalicje, w polityce, to porozumienia między dwoma lub większą liczbą partii, których celem jest zdobycie lub utrzymanie władzy i realizacja wspólnego programu. W systemach wielopartyjnych występują koalicje przed wyborami (koalicje wyborcze) i po wyborach (koalicje rządowe). Mogą być formalne — z podpisaną umową i podziałem stanowisk — lub nieformalne, oparte na ustępstwach i porozumieniach ustnych.

Koalicje wyborcze to sojusze startujące razem w wyborach, aby zwiększyć szanse na mandat; koalicje rządowe to porozumienia tworzące większość w parlamencie i umożliwiające utworzenie rządu. Istnieją także koalicje programowe, w których partnerzy zobowiązują się do realizacji wspólnego zestawu priorytetów, często z podziałem stanowisk.

Po wyborach partie negocjują program, kompetencje i obsadę ministerstw. W systemach o licznych frakcjach koalicje bywają konieczne; umowy określają zasady współrządzenia, zakres wsparcia i mechanizmy rozstrzygania sporów. Niektóre koalicje trwają całą kadencję, inne mają charakter krótkoterminowy lub opierają się na porozumieniach o poparciu wotum zaufania.

Stabilność koalicji zależy od podobieństwa programowego, zgody w najważniejszych kwestiach i dyscypliny partyjnej. Różnice mogą prowadzić do roszad, kryzysów koalicyjnych lub przedterminowych wyborów. Z drugiej strony koalicje mogą legitymizować rząd przez reprezentację szerszego spektrum wyborców oraz umożliwiać realizację szeroko zakrojonych reform, ale często wymagają kompromisów.

W Polsce po 1989 roku funkcjonowało wiele koalicji rządowych i koalicji w parlamencie, co odzwierciedla charakter wielopartyjnego, proporcjonalnego systemu wyborczego. W wielu krajach demokratycznych koalicje są powszechną cechą sceny politycznej i stanowią narzędzie formowania rządów w warunkach fragmentacji mandatów.