kapansanan

Kapansanan, o kapansanang pisikal, sensory, intelektuwal, o may kaugnayan sa kalusugang pangkaisipan, ay tumukoy sa kondisyon na maaaring magpabawas sa kakayahan ng isang tao na makilahok sa pang-araw-araw na gawain o lipunan. Maaaring ito ay congenital o resulta ng pinsala, at maaaring permanente o pansamantalang estado. Ang kahulugan nito ay naapektuhan din ng kapaligiran at ng antas ng suporta sa edukasyon, kalusugan, at accessibility.

Uri o klasipikasyon: pisikal o motor; kapansanan sa paningin at sa pandinig; intelektuwal o pag-unlad; kapansanan sa kalusugang pangkaisipan o komunikasyon. Maaaring may kombinasyon ng dalawa o higit pa.

Sanhi: Maaaring likha mula pagkasilang o maaring makuha dahil sa aksidente, impeksyon, sakit, o kakulangan sa nutrisyon. Ang epekto ng kapansanan ay nakadepende rin sa suporta at mga serbisyong makukuha sa komunidad.

Epekto at hadlang: Ang kapansanan ay hindi lamang personal na estado; kabilang din dito ang mga hadlang tulad ng kawalan ng accessibility, diskriminasyon, at kahirapan. Ang inklusibong edukasyon, serbisyong pangkalusugan, at mga programang naa-access ay mahalaga para sa pag-unlad.

Karapatan at patakaran: Sa Pilipinas, kinikilala ang karapatan ng mga taong may kapansanan sa ilalim ng Magna Carta para sa mga Taong may Kapansanan, na naglalayong proteksyon laban sa diskriminasyon at pagbibigay ng benepisyo at akses sa edukasyon, trabaho, at serbisyong medikal. Kabilang din dito ang pakikipagtulungan sa pandaigdigang Konbensyon ng mga Karapatan ng mga Taong may Kapansanan (CRPD), na tinanggap ng bansa noong 2008.

Suporta at serbisyo: Rehab, mga device na nakatutulong (assistive devices), inklusibong edukasyon, pagsasanay sa trabaho, at serbisyong pang-komunidad. Lokal na pamahalaan at mga non-government organization ang pangunahing tagapagtaguyod ng mga programang ito.