fyrirbygging

Fyrirbygging er heildræn nálgun sem miðar að því að koma í veg fyrir sjúkdóma, meiðsli og annarra heilsufarslegra vandamála áður en þau koma fram. Hún tekur til aðgerða á einstaklings- og samfélagsstigi og leggur áherslu á að bæta lífsgæði og lengja líf. Fyrirbygging nær til lífstíls, umhverfis- og félagslegra þátta sem hafa áhrif á heilsu.

Það eru þrjú meginstig fyrirbyggingar. Forvarnir fyrsta stigs miða að því að koma í veg fyrir upphaf sjúkdóma og óhópar, og dæmi eru bólusetningar, hreyfing, holl næring, forvarnaraðgerðir í umhverfi og öryggi í daglegu lífi. Forvarnir annars stigs felast í snöggri greiningu og meðferð til að snúa við eða hægja á framgangi sjúkdóma áður en alvarleg einkenni fá að blossi, til dæmis skimanir fyrir krabbameini, reglubundin læknisskoðun og meðferð fyrir sjúkdóma í byrjun. Forvarnir þriðja stigs miða að því að takmarka skaða og hámarksrámendur eftir að sjúkdómar eða meiðsli hafa átt sér stað, með endurhæfingu, verkjastjórnun og að bæta lífsgæðin.

Áhrif fyrirbyggingar eru mikil og hún byggir oft á sameiginlegu átaki hins opinbera, lækninga- og samfélagsins. Hún getur bætt heilsu, minnkað hjúkrunarkostnað og stuðlað að jafnari aðgengi að meðferð. Faraldsfræði og stefnumótun eru oft notuð til að meta árangur og réttmæti aðgerða. Takmarkanir felast í persónulegum, félagslegum og efnahagslegum þáttum sem hindra að fólk taki upp heilbrigðar venjur eða aðgerðir nái til þeirra.