deoksüroos

Deoksiriboz, beş karbonlu bir şeker olup ribozun 2. karbonundaki hidroksil grubunun çıkarılmasıyla oluşur. Kimyasal formülü C5H10O4’tür ve genellikle D-2'-deoksiribofuranoz formunda bulunur. Bu şeker özellikle DNA’da ana şeker olarak kullanılır.

Yapısal olarak deoksiriboz, furanoz halkasında yer alır. 1' karbon anomerik karbon olarak görev yapar; DNA’da 2' konumunda hidroksil bulunmadığından ribozdan farklıdır. DNA omurgasını oluşturan şekerler, 3' hidroksil ile fosfata bağlanarak 5' uçtan 3' uca doğru fosfodiester bağlarını kurar.

Biyolojik rolü: Deoksiriboz, nükleotidlerin birleşmesiyle DNA’nın sarmal yapısının temel bileşenini oluşturur. Bazen bazlar arasındaki çiftleşmeyi destekleyen sabit bir iskelet sağlar ve genetik bilginin depolanması ile iletimi için gerekli olan şeker-fosfat omurgasını oluşturur. Deoksiriboz, RNA’daki ribozdan farklı olarak 2' konumunda hidroksil grubuna sahip olmadığından kimyasal olarak daha stabildir.

Üretim ve biyosentez: Hücrede ribonükleotid redüktaz enzimi, ribonükleotidleri deoksiribonucléotidlere dönüştürür ve böylece DNA için gerekli deoksiribonükleotidlerin üretimi sağlanır. Deoksiriboz genellikle pentoz fosfat yolundan gelen ribose-5-fosfatın dönüştürülmesiyle elde edilir.

Özet: Deoksiriboz, DNA’nın yapı taşı olan beş karbonlu bir şekerdir; 2'-hidroksil eksikliği nedeniyle RNA’dan ayrışır ve şeker-fosfat omurgasının oluşumunu mümkün kılar.