denazyfikacji

Denazyfikacja to proces mający na celu usunięcie ideologii nazistowskiej i wpływów nazizmu z życia publicznego po II wojnie światowej. Inicjatywa została prowadzona głównie przez aliantów w Niemczech i na terytoriach okupowanych w latach 1945–1950/1952, a tempo i rygor różniły się w poszczególnych strefach okupacyjnych.

Zasięg denazyfikacji obejmował administrację państwową, systemy sądownicze, edukację, media i inne instytucje publiczne. Jej celem było rozliczenie z nazizmu, oczyszczenie urzędów z byłych nazistowskich urzędników oraz przekształcenie społeczeństwa w duchu demokracji. W strefach zachodnich proces ten był ściślejszy na początku, potem zaostrzanie ustępowało miejsca reintegracji publicznej; w strefie radzieckiej i w Niemczech Wschodnich denazyfikacja miała charakter silniej polityczny.

Metodami były weryfikacja i ocenianie pracowników państwowych oraz nauczycieli pod kątem ich członkostwa w organizacjach nazistowskich, zakazy ich pełnienia funkcji oraz prowadzenie specjalnych postępowań mających określić winę i stopień zaangażowania. Najbardziej znane instrumenty to międzynarodowe procesy w Norymergii (1945–1946) oraz krajowe postępowania denazyfikacyjne prowadzone przez odpowiednie władze okupacyjne, w tym Spruchkammern.

Efekty denazyfikacji były różnorodne. Dla niektórych doprowadziła do usunięcia kluczowych liderów nazistowskich, dla innych doprowadziła do ograniczonego rozliczenia i szybkiej reintegracji byłych członków NSDAP w życie publiczne. Długoterminowo oceniana jest jako element skomplikowanego procesu budowy demokracji w Niemczech po wojnie, a jej skutki pozostają przedmiotem badań historyków.