cytozyna

Cytozyna to pirymidynowa zasada azotowa będąca jednym z czterech fundamentów kwasów nukleinowych. Jej związek chemiczny występuje w DNA i RNA. Wzór sumaryczny cytozyny to C4H5N3O.

W cząsteczkach kwasów nukleinowych cytozyna łączy się z guaniną poprzez trzy wiązania wodoru, tworząc stabilną parę guaninocytozyny. W DNA parowanie cytozyny z guaniną jest stałym elementem kodu genetycznego, podobnie jak w RNA.

Budowa chemiczna: cytozyna ma grupę aminową przy pozycji 4 i grupę karbonylową przy pozycji 2. W postaci nukleozydów występuje jako cytydyna (RNA) i deoksycytydyna (DNA) po przyłączeniu do cukrowej reszty.

Znaczenie biologiczne i modyfikacje: w DNA cytozyna może ulec metylacji do 5‑metylocytozyny, co odgrywa kluczową rolę w regulacji genów; niektóre mechanizmy demetylacji prowadzą do form oksycytozyn i innych zmian. Deaminacja cytozyny prowadzi do uracylu, co w naprawie bazowej może prowadzić do mutacji C→T.

Zastosowania medyczne i praktyczne: związki będące analogami cytozyny, takie jak cytarabina (Ara-C) czy 5‑azacytydyna i decytabina, są wykorzystywane w terapii nowotworów oraz w terapii epigenetycznej, gdzie hamują metylację DNA. Występowanie: cytozyna jest powszechnie obecna u organizmów żywych, stanowiąc podstawowy element genomu i transkryptomu.