Ribonükleotid

Ribonükleotid, nükleotidler sınıfına ait bir moleküldür. Bir riboze (ribose) şekeri, bir fosfat grubu ve bir nitrogen bazından oluşur. Bazlar adenine (A), guanine (G), sitozin (C) ve urasil (U) şeklindedir. Ribonükleotidler monofosfat (NMP), difosfat (NDP) veya trifosfat (NTP) formunda bulunabilir; özellikle NTP’ler RNA sentezinde yapı taşları olarak kullanılır ve enerji transferinde de rol oynar.

Ribose şekeri 2' karbonunda hidroksil ( OH) grubuna sahip olduğundan ribonükleotid olarak adlandırılır; deoksiribonükleotidlerden temel farkı budur. Hücre içinde en çok bulunanlar ATP, GTP, CTP ve UTP gibi trifosfat formundaki olanlardır; bu NTP’ler RNA sentezinin temel substratlarıdır ve bazıları enerji verici olarak görev alır.

Biyosentez açısından ribonükleotidler ya de novo sentez yoluyla ya da salvaj yoluyla üretilir. Purin ve pirimidin nükleotidlerinin sentezi PRPP gibi ortak ara maddeler üzerinden ilerler ve geribildirimlerle düzenlenir. Salvage yolunda bazlar ve nükleozidler, enzimler aracılığıyla ribonükleotidlere dönüştürülür.

Ribonükleotidler RNA’nın yapı taşlarını oluşturur; RNA polimerazlar bu NTP’leri kullanarak RNA zincirini büyütür. ATP, GTP, CTP ve UTP enerji sağlayan moleküller olarak da işlev görür ve bazı koenzimlerin veya sinyal iletim süreçlerinin bileşenleri olarak rol alabilir.

Ribonükleotidler ayrıca deoksiribonükleotit üretimi için öncü maddeler sağlarlar; ribonükleotid redüktaz enzimi ribonükleotidleri deoksiribonükleotitlere dönüştürür. Hücrede nükleotid dengesinin korunması, RNA sentezi ve diğer biyokimyasal süreçlerin düzgün işlemesi için kritiktir.