Radyoteleskoplar

Radyoteleskoplar, kozmik radyo dalgalarını toplamak için kullanılan teleskoplardır. Büyük parabolik çanaklara sahip tek çanaklı cihazlar ile birden çok antenin bir araya geldiği interferometrik sistemler biçiminde bulunurlar. Gelen sinyaller genellikle çok zayıf olduğundan yüksek hassasiyetli alıcılar, düşük gürültülü elektronikler ve gelişmiş veri işleme teknikleri kullanılır.

Çalışma prensibi açısından tek çanaklı radyoteleskoplar radyo dalgalarını yansıtan bir çanakla bu dalgaları odaklayıp alıcıya iletir. Çokantenli sistemlerde ise sinyaller zaman ve faz farklarıyla birleştirilerek sanal bir dev çanak oluşturulur; bu interferometriyle gözlem yapılan alanın çözünürlüğü artar. Dünya çapında yapılan VLBI gözlemlerinde teleskoplar ayrı konumlarda birleştirilir.

Radyoteleskoplar hidrojen 21 cm hattını izlemekten pulsarlara, aktif galaktik çekirdekleri, moleküler bulutları ve kozmik mikro dalga arkaplanını incelemek için kullanılır. Ayrıca FRB gibi yeni fenomenleri de araştırmada önemli rol oynar. ALMA (Şili), LOFAR, MeerKAT ve SKA gibi büyük projeler, geniş frekans aralıklarında yüksek duyarlılık sağlar.

Kurulumlar genelde sessiz bölgelerde, yüksek radyo sakinliği bulunan yerlerde kurulur; bu, çevresel gürültüyü azaltır. Radyofrekans kirliliği ve insan yapımı sinyaller, gözlemleri zorlaştırır. Bu nedenle tesisler radyo sessiz bölgelerde veya uzak coğrafyalarda konumlandırılır ve verinin işlenmesi için yüksek kapasiteli bilgisayarlar kullanılır.

Önemli tesisler ve projeler arasında Arecibo Gözlemevi (Porto Riko; 1963–2020), Green Bank Teleskobu, Very Large Array (ABD), ALMA (Şili), LOFAR ve MeerKAT ile gelecekteki SKA bulunur.