Qatlamlar

Qatlamlar — Uzbek tilidagi so‘z bo‘lib, "qatlam" so‘zining ko‘plik shaklidir. Bu atama turli fanlarda jism yoki tizim ichida bir-biridan farqlanadigan, odatda sirtga parallel yoki yo‘l bo‘ylab joylashgan bo‘linishlarni ifodalaydi. Qatlamlar ko‘pincha o‘z xususiyatlari bilan ajraladi va ba’zi hollarda vaqt o‘tishi yoki jarayonlar natijasida yuzaga keladi.

Geologiyada qatlamlar er yuzasidagi yoki yer ostidagi turli qatlamlar sifatida yuzaga kelgan strukturalar hisoblanadi. Sedimentlar turli shaklda to‘planib, ko‘rinadigan qatlamlar hosil qiladi. Stratigrafiya qatlamlarning ketma-ketligini o‘rganadi; bu qatlamlar orqali geologik tarix, bosqichlar va o‘tish jarayonlari aniqlanadi. Qatlamlar ko‘tarilishi, egilishi yoki yo‘qolishi orqali yer qotirini va foydalanilgan materiallarning tarixi tahlil qilinadi.

Biologiyada qatlamlar to‘qima yoki organ tuzilmalaridagi qatlam bo‘lib chiqadi. Masalan, terining asosiy qatlamlari epidermis, dermis va subkutan qavatlardan tashkil topgan. Boshqa organlarda ham membranalar yoki funktsional qismlar qatlamlar sifatida tasniflanadi; qatlamlarning tuzilishi funktsional rollarni aniqlaydi.

Atmosferada qatlamlar mavjud: troposfera, stratosfera, mesosfera, termosfera va eksosfera. Har bir qatlam harorat, bosim, namlik va gaz tarkibi kabi omillar bilan tavsiflanadi, iqlimshunoslik va ob-havo modellari uchun muhimdir.

Texnologiyada qatlamli modellardan foydalanish keng tarqalgan. Dasturlarni modul tarzda qurish uchun odatda taqdimot, biznes mantiq va ma’lumotlar qatlamlari kabi tuzilmalar qo‘llanadi; tarmoqlarda esa murakkab tizimlarni boshqarish uchun qatlamli arxitekturadan foydalaniladi.