Datowanie

Datowanie to dział nauk geologii, archeologii i innych nauk zajmujących się określaniem wieku materiałów pochodzenia naturalnego i kulturowego. Celem jest ustalenie czasu powstania lub zapisu zdarzeń oraz stworzenie chronologii danego regionu czy kultury. W praktyce wyróżnia się datowanie absolutne, które podaje liczbowy przedział czasowy (na przykład lata, tysiąclecia), oraz datowanie względne, które określa jedynie, czy dany materiał jest starszy lub młodszy od innych, bez podawania konkretnej liczby.

Najważniejsze metody bezwzględne (radiometryczne) obejmują datowanie radiowęglowe, które wykorzystuje naturalny rozpad węgla-14 i pozwala na określanie wieku materiałów organicznych do około 50 tys. lat wstecz. Dendrochronologia opiera się na badaniu rocznych przyrostów drzew i może dawać bardzo precyzyjne daty dla pojedynczych lat. Datowanie potasowo-argon i jego rozwinięcie argon-argon są stosowane do skał wulkanicznych starszych niż kilkaset tys. lat. Metody uranium-series datują minerały w wodzie lub skale wapienne. Luminescencja termoluminescencja (TL) i optycznie stymulowana luminescencja (OSL) datują materiały utwardzone lub związki osadowe, opisując czas ostatniego narażenia na światło lub ogrzania.

Metody względne obejmują stratygrafię, biostratygrafię i seriation typologiczny, które umożliwiają zestawianie warstw i artefaktów bez określania dokładnego wieku. Kalibracja i ograniczenia: wyniki często wymagają korekt z uwzględnieniem lokalnych efektów, kontaminacji oraz kontekstu archeologicznego, a zakres czasowy zależy od metody. Datowanie dostarcza narzędzi do rekonstruowania chronologii wydarzeń geologicznych i kulturowych, a także zmian klimatycznych i biologicznych na przestrzeni tysiącleci.