úttaugakerfið

Úttaugakerfið (PNS) eru þau tæki taugakerfisins sem liggja utan miðtaugakerfisins (MTK) og bera boð milli MTK og líffæra, vöðva og húðar. Kerfið samanstendur af heilataugum (12 pör) og hryggtaugum (31 pör). Auk þess er í PNS driftkerfi sem stýrir óviljastýrðum ferlum líffærakerfa, þar á meðal sympatíska kerfinu, parasympatíska kerfinu og enteríska taugakerfinu í meltingarvegi.

Hlutverk Úttaugakerfisins er að flytja skynboð frá líkamanum til MTK og boð frá MTK til marklíffæra. Skynboð koma frá húð, vefjum og innri líffærum; hreyfitaugar bera boð til beinagrindarvöðva og annarra vöðva. Taugafrumur í PNS hafa frumubak sem liggur utan MTK og þar með eru beinar tengingar milli MTK og líkamans.

Autóníska taugakerfið skiptist í sympatíska kerfið sem undirbýr líkamann fyrir átök eða áreynslu og parasympatíska kerfið sem stuðlar að hvíld og uppbyggingu. Enterískt kerfi stýrir mörgum meltingarferlum í garnvegi og getur starfað nokkurn veginn sjálfstætt.

Endurnýjun og skemmdir: PNS getur endurnýjað taugafrumur í meira mæli en MTK og Schwann-frumur mynda mýelín utan MTK sem stuðla að endurvexti taugakerfisins. Skemmdir í PNS geta valdið sársauka, dofa eða minnkuðum eða misróttum hreyfivöðvabein, en endurvöxtur er sumum tilvikum mögulegur.

Dæmi um mikilvægar taugabrautir eru brachial plexus og lumbosacral plexus, sem stýra útlimum. Taugaboð og skynjun í PNS eru grundvallarforsendur hreyfingar, skynjunar og samhæfingar líffærakerfis.