Ölçekleri

Ölçekleri ya da ölçek terimi, ölçme, sıralama ve belirli bir kavramı temsil etme amacıyla kullanılan bir kavramdır. Türkçede bu terim, bilimsel, coğrafi ve sanatsal bağlamlarda yaygın olarak görülür ve bağlama göre farklı anlamlar taşır.

İstatistikte ölçek türleri nominal, ordinal, aralıklı ve oran ölçekleridir. Nominal ölçek sınıflandırma yapar ve kategorileri eşit değerde sayılmaz; ordinal ölçek veriye sıralama imkânı tanır; aralıklı ölçek, eşit aralıklar sağlar ancak gerçek sıfır zorunlu değildir; oran ölçeği ise gerçek sıfır içerir ve oranlar karşılaştırılabilir. Her ölçek türü analitik işlemleri belirler.

Haritalarda ölçek, haritadaki mesafenin gerçek dünyadaki mesafeye oranını gösterir. En sık karşılaşılanlar 1:50.000 gibi oran ölçekleridir ve ayrıca harita üzerinde mesafeyi gösteren çubuk ölçekler de kullanılır. Ölçek küçüldükçe harita üzerinde gösterilen alan büyür; büyüdükçe daha ayrıntılı görünür.

Anket ve psikometrik ölçümlerde ölçekler, tutum ve davranışları derecelendirmek için kullanılır. Likert ölçekleri (genellikle 5 veya 7 puanlı), semantic differential ve Guttman ölçekleri gibi tasarımlar güvenilirlik ve geçerliliğe dayanır.

Müzikte ölçekler, ton dizileri olarak işlev görür; majör ve minör gibi temel ölçek türleri, melodik yapıların temelini oluşturur. Daha geniş anlamda ölçek, farklı disiplinlerde veri sunumunu destekleyen yapısal bir araçtır.