tasodifiy

Tasodifiy — tasodifiy (adjective) Uzbek tilidagi so‘z bo‘lib, tasodiy, o‘zboshimcha yoki beqaror xarakterga ega bo‘lgan narsalarni tasvirlaydi. Bu so‘z kundalik nutqda voqealar yoki natijalar oldindan rejalashtirilmagan, tasodifan yuzaga kelgan holatlarni ifodalaydi. Shuningdek, ilmiy va matema­tik kontekstlarda tasodifiylik, ya’ni ehtimollik va ma’lum bir tartib yo‘qligi bilan bog‘liq tushuncha sifatida ishlatiladi.

Etymologiya: So‘z tasod- ildizi ehtimol yashirin yoki taqdirga ishora qiluvchi ma’noni anglatadi; unga -iy qo‘shimchasining qo‘llanishi bilan tasodifiy sifat nomi hosil bo‘ladi. O‘zbek tilida bu so‘z turkcha bog‘lanishlar bilan aloqada bo‘lib, masalan Turkish tesadüfi kabi shakllarga o‘xshash ma’nolarni ifodalaydi.

Qo‘llanilishi: Kundalik tilimizda tasodifiy so‘zi voqealar beparvoliksiz yoki oldindan rejalashtirilmagan holatda sodir bo‘lganini ko‘rsatadi. Ilmiy va matematik kontekstlarda esa tasodifiylik ehtimollik bilan bog‘liq bo‘lib, voqealar yoki jarayonlar tartibsiz yoki bekor bo‘lmagan natijalarga olib keladi. Misol uchun, tasodifiy hodisa (random event), tasodiy o‘zgaruvchi (random variable), yoki tasodiy taqsimot (random distribution) kabi ifodalar keng qo‘llanadi. Asosiy mazmuni — rejalashtirilmagan, kuzatilishi ehtimoliy bo‘lgan natijalarga ishora qilishdir.

Izohlar: Har bir hududiy hududda aniq kollokatsiyalar o‘zgarishi mumkin; ba’zi kontekstlarda tasodifiylik tushunchasini qo‘shimcha aniqlik bilan ifodalovchi boshqa atamalar ham qo‘llanadi.