siðferðissjónarmið
Siðferðissjónarmið er hugtak sem nær yfir mismunandi kenningar og nálganir sem fólk og samfélög nota til að meta hvað telst rétt eða rangt, gott eða illt, og hvernig ábyrgð og skyldur eigi að háttsemi. Þessi sjónarmið byggja oft á mismunandi forsendum: sumar nálganir leggja áherslu á afleiðingar gjörða, aðrar á reglur og skyldur, enn aðrar á dyggðir eða persónulegan karakter. Í praktískri umræðu og við rannsóknir á réttlæti, mannréttindum og álitamálum í lækningar, menntun eða umhverfi koma þessar forsendur til skila í samræðu um hvað sé rétt í hverju tilviki.
Helstu flokkar siðferðissjónarmða
- Nytsemi og afleiðingarhyggja (consequentialism/ utilitarianism): rétt aðgerð er sú sem hámarkar heildar vellíðan eða minnkar skaða,
- Reglu-/skylduhyggja (deontology): rétt er að haga gjörðum samkvæmt viðurkenndum reglum eða skyldum, óháð hugsanlegumútkomum.
- Dygðahyggja (virtue ethics): réttar ákvarðanir byggja á dyggðum og áætlun um það hvernig manneskja á að
- Umhyggjuhyggja (ethics of care): áhersla á tengsl og ábyrgð gagnvart öðrum, sérstaklega þeim sem eru viðkvæmir
- Aðrir viðhorf: siðferðisrelativismi eða söguleg menningarbundin sjónarmið sem viðurkenna að gildin geti breyst með samhengi og
Notkun siðferðissjónarmða kemur fram í löggjöf, heilsugæslu, menntun, næringarvöru og daglegu lífi þegar farið er í