Siðferðissjónarmið

Siðferðissjónarmið er hugtak sem nær yfir mismunandi kenningar og nálganir sem fólk og samfélög nota til að meta hvað telst rétt eða rangt, gott eða illt, og hvernig ábyrgð og skyldur eigi að háttsemi. Þessi sjónarmið byggja oft á mismunandi forsendum: sumar nálganir leggja áherslu á afleiðingar gjörða, aðrar á reglur og skyldur, enn aðrar á dyggðir eða persónulegan karakter. Í praktískri umræðu og við rannsóknir á réttlæti, mannréttindum og álitamálum í lækningar, menntun eða umhverfi koma þessar forsendur til skila í samræðu um hvað sé rétt í hverju tilviki.

Helstu flokkar siðferðissjónarmða

- Nytsemi og afleiðingarhyggja (consequentialism/ utilitarianism): rétt aðgerð er sú sem hámarkar heildar vellíðan eða minnkar skaða, oft miðað við útkomu.

- Reglu-/skylduhyggja (deontology): rétt er að haga gjörðum samkvæmt viðurkenndum reglum eða skyldum, óháð hugsanlegumútkomum.

- Dygðahyggja (virtue ethics): réttar ákvarðanir byggja á dyggðum og áætlun um það hvernig manneskja á að vera; gildi liggur í þroska persónunnar.

- Umhyggjuhyggja (ethics of care): áhersla á tengsl og ábyrgð gagnvart öðrum, sérstaklega þeim sem eru viðkvæmir eða háð.

- Aðrir viðhorf: siðferðisrelativismi eða söguleg menningarbundin sjónarmið sem viðurkenna að gildin geti breyst með samhengi og menningu.

Notkun siðferðissjónarmða kemur fram í löggjöf, heilsugæslu, menntun, næringarvöru og daglegu lífi þegar farið er í umræðu um réttindi, ábyrgð og framleiðslu á sanngjörnum lausnum.