orðtökunum

Orðtökunum (orðmyndun) er fræðigrein innan málvísinda sem fjallar um hvernig ný orð verða til og hvernig þau koma inn í íslenskt málkerfi. Hún lýsir ferlum sem skapa nýja merkingu, nýtt orðform eða nýja orðflokka og skoðar þróun þeirra yfir tíma í mismunandi samhengi.

Helstu gerðir orðtöku eru:

- samsetning: tvö eða fleiri stofnorð sameinast í eitt orð og enda oft með skýrum merkingarþætti;

- afleiðing: ný orð mynduð með beygingu, viðskeytum eða forskeytum sem breyta hlutverki eða merkingu;

- innlögun erlendra orða: erlendum orðum aðlagað að íslensku hljóði, beygingu og orðmyndun;

- nýyrði: skapandi leiðir til að mæta þörfum tækni, samfélags eða menningar, oft byggð á íslenskum rótum eða nýjum stofnum sem hafa verið aðlöguð.

Notkun og áhrif: Orðtökunum er lifandi fagsvið sem mótast af samfélagsgerð, tækni og hnattrænu samhengi. Ný orð eru oft hönnuð innan eigin rótakerfis til að varðveita málfræði og læsni, en erlendar áhrif fremja einnig þróun orðmynda. Í íslensku er markvisst unnið að þróun nýyrða sem samræmist málkerfinu og auðveldar skilning í nýjum sviðum.