maliyetyarar

Maliyet-yarar analizi, bir kararın veya projenin maliyetlerini ve beklenen yararlarını sistematik olarak toplama, nicelleştirme ve karşılaştırma amacıyla kullanılan bir değerlendirme yöntemidir. Amaç, net fayda sağlayan seçenekleri belirlemek ve karar sürecine kanıta dayalı bir çerçeve sunmaktır.

Genelde şu adımlar izlenir: hedefler ve kapsam belirlenir; maliyetler ve yararlar tanımlanır; maliyetler fiziksel, finansal ve sosyal boyutlarda toplanır; yararlar üretim verimliliği, zaman tasarrufu, güvenlik iyileştirmeleri, çevresel etkiler gibi ölçülebilir ve ölçülebilir olmayan unsurlar olarak kategorize edilir; tüm etkiler para birimine çevrilebilirse parasal değerler üzerinden, çevresel ve sosyal etkiler ise kabaca monetize edilemeyen boyutlar olarak dışsallıklar halinde ele alınır; zaman değeri gözetilerek gelecekteki etkiler bugünkü değere indirgenir ve net bugünkü değer (NPV) ile fayda-maliyet oranı (BCR) hesaplanır; sonuçlar duyarlılık analiziyle test edilir.

Kullanım alanları geniştir; kamu politikaları, altyapı ve büyük yatırım projeleri, sağlık, eğitim programları ve çevresel etki değerlendirmeleri gibi alanlarda uygulanır. Özel sektörde yatırım kararlarına, proje finansmanına ve maliyet yönetimine de katkı sağlar.

Sınırları da vardır: tüm etkileri eksiksiz monetizasyon etmek çoğu durumda mümkün değildir; dışsallıklar, gelir dağılımı üzerindeki etkiler ve adil paylaşım konuları tam olarak yansıtılamayabilir; belirsizlikler ve varsayımlar karar sonuçlarını etkileyebilir; değerlerin ve tercihlerin toplum bağlamına göre değişebilmesi eleştirilere yol açar.