hagkvæmnis

Hagkvæmnis er hugtak í hagfræði og rekstri sem lýsir því hversu vel tiltæk auð eru nýtt til að ná þeim markmiðum sem stefnt er að. Grundvallarskilningurinn er að hagkvæmni metur útkomu miðað við inntak: framleiðslu eða þjónustu sem náðist með tilteknum fjárfestingum, eða kostnað sem af þeim leiðir. Hún getur því bæði snúist um hámarksframleiðslu og lágmörkun kostnaðar.

Hagkvæmni má líta á í nokkrum víddum. Tæknileg hagkvæmni (technical efficiency) vísar til þess að hámarka útkomu með gefnum inntökum, án þess að einhverju sé sleppt. Kostnaðarhagkvæmni (cost efficiency) snertir að lágmarka kostnað fyrir tiltekna útkomu. Ráðstafanahagkvæmni (allocative efficiency) fjallar um hvernig auðlindir eru ráðstafað til að hámarka samfélagslega velferð, með hliðsjón að verðlagi og takmörkunum.

Mæling hagkvæmni byggist oft á samanburði milli raunverulegrar útkomu og mögulegrar hámarksútkomu sem hægt er að ná með tilteknum inntökum. Aðferðir eins og gagnadrifin samanburðarmæling (DEA) eða önnur þróunarmynstr hafa verið notuð til að meta hagkvæmni í fyrirtækjum, stofnunum og opinberu geirunum.

Hagkvæmni gegnir mikilvægu hlutverki í rekstri, orkunýtingu, byggðamálum og stefnumótun hins opinbera. Hins vegar getur of mikil áhersla á hagkvæmni haft ótilhlýðalegar afleiðingar fyrir jöfnuð, umhverfi eða gildi. Þess vegna er hagkvæmni oft skoðuð í samspili við aðrar forsendur og gildismál.