framkvæmdavaldi

Framkvæmdavaldið er valdahluti ríkisins sem fer með framkvæmd laganna og rekstri hins opinbera. Það felur í sér að innleiða lög sem löggjafarvaldið setur, stýra opinberri þjónustu, framfylgja fjárlögum og reka utanríkis- og varnarmál. Auk þess annast framkvæmdin daglegan rekstur hins opinbera og útfærslu stefnu ríkisins í samræmi við gildandi lagabálka.

Framkvæmdin er venjulega leidd af ríkisstjórn eða sambærilegri framkvæmdarstjórn, og í mörgum ríkjum samanstendur hún af ráðherrum sem starfa í ráðuneytum. Helsti leiðtogi framkvæmdavaldsins er oft forsætisráðherra eða forseti, eftir því hvaða stjórnkerfi ríkisins notast við. Í þingbundnum kerfum er ríkisstjórnin mynduð af meirihluta Alþingis og starfar sem traust er til þingsins; í forsetakerfi eru framkvæmdarvald og löggjafarvald oft aðskilin, og stjórnin beitir oft sérstökum verkfærum til að tryggja framkvæmd laganna.

Framkvæmdin starfar í samræmi við stjórnarskrá og lagaboð. Löggjafarvaldið setur lög og samþykkir fjárlög; dómstólar skoða lögmæti athafna framkvæmdavaldsins og geta krafist úrbóta ef lög eru brotin. Þetta kerfi er ætlað að tryggja jafnvægi valda og ábyrgð, með eftirliti og vinnu skipulagsherferða sem stuðlar að lögmæti og gagnsæi.

Í Íslandi er framkvæmdavaldið í höndum ríkisstjórnar leitt af forsætisráðherra; forseti Íslands gegnir formlegu hlutverki sem þjóðhöfðingi en tekur ekki þátt í daglegri framkvæmd ríkisins. Alþingi gegnir lykilhlutverki í eftirliti, löggjöf og fjárlagagerð.