folikülü

Folikülü, anatomide içi gelişmekte olan hücreyi ya da salgıyı içeren küçük bir kese veya boşluk olarak tanımlanan bir yapıdır. Türkçede folikül terimi, özellikle saç folikülü ve yumurtalık folikülü gibi farklı dokulardaki benzer yapıları ifade etmek için kullanılır. Foliküller, çoğu doku ve organın işlevsel birimi olarak rol oynar ve çeşitli canlılarda önemli biyolojik süreçlere katılır.

Saç folikülü, derinin içinde yer alan dinamik bir yapıdadır. Saçı oluşturan hücreler, dermisin kök kısmında bulunan tüylü tabakaya bağlı kök hücrelerden üretilir. Saç folikülü, kıl kökünü besleyen dermal papilla, yağ bezleriyle bağlantı ve arrector pili kası gibi yardımcı yapıları içerir. Saç folikülü büyüme döngüsüne tabidir: anagen (büyüme), katagen (gerileme) ve telogen (dinlenme) evreleri ardışık olarak meydana gelir. Hormonlar, özellikle androjenler ve östrojenler, folikülün büyümesini ve saç çıkış hızını etkiler.

Yumurtalık folikülü, üreme sisteminde oosit (yumurta hücresi)–folikül duvarı biriminden oluşur. primordial, primer, sekonder ve antral (tertiary) foliküller ile Graaf follikülü gibi gelişim aşamaları vardır. FSH (folikül stimüle edici hormon) foliküllerin büyümesini tetikler; ovülasyonla olgunlaşan folikül çatlar ve oosit serbest bırakılır, ardından korpus luteum oluşur. Foliküller, östrojen gibi hormonların üretiminde de rol oynar ve adet döngüsünün düzenlenmesinde etkilidir.

Farklı dokularda foliküller ayrıca tiroid gibi bezlerde kolloidu depolama gibi işlevler de gösterebilir. Klinik bağlamda folikül gelişimi bozuklukları infertilite, PCOS gibi durumlarla ilişkilendirilebilir; tiroid foliküllerinin işlev bozuklukları da metabolik dengesizliklere yol açabilir. Folikül kavramı, biyolojinin pek çok alanında temel bir yapı olarak kullanılır.