erupcja

Erupcja to nagłe uwolnienie materiałów z wnętrza Ziemi na powierzchnię lub do atmosfery. W kontekście wulkanologii chodzi o wyrzut magmy, lawy, popiołu wulkanicznego, gazów i fragmentów skał z wnętrza wulkanu. Erupcje mogą mieć różny charakter i długość trwania, od krótkich wybuchów po długotrwałe aktywności.

Rodzaje erupcji obejmują erupcje eksploztywne, które wyrzucają popiół, pumę, fragmenty skał i gazy, tworząc kolumny dymu i chmury asy; oraz erupcje efuzywne, w których dominuje przepływ magmy na powierzchnię, tworząc lawowe pola i jęzory lawy. Wulkany mogą także łączyć cechy obu typów lub przechodzić między nimi w zależności od ciśnienia i chemii magmy.

Mechanizmy erupcji zależą przede wszystkim od lepkości magmy, zawartości gazów oraz ruchów płyt tektonicznych. Magma o wysokiej lepkości gromadzi gazy i przy wzroście ciśnienia dochodzi do fragmentacji, co prowadzi do gwałownych eksplozji; magma o niskiej lepkości sprzyja głównie wypływom lawy. Sygnały ostrzegawcze obejmują aktywność sejsmiczną, deformację powierzchni, emisje gazów (szczególnie siarkowych) i zmiany w obserwacjach satelitarnych.

Skutki erupcji obejmują zagrożenia dla pobliskich ludności i infrastruktury, zanieczyszczenie powietrza i wód, oraz wpływ na rolnictwo. Popiół wulkaniczny może ograniczać widoczność i uszkadzać silniki, a gwałtowne strumienie gazowo‑pyłowe mogą zagrażać życiu. Duże erupcje mogą mieć krótkoterminowy wpływ na klimat poprzez wprowadzanie aerozoli do stratosfery. Monitoring erupcji prowadzi się za pomocą sieci sejsmicznych, geodezyjnych, obserwacji gazów i teledetekcji satelitarnej.

Przykłady znanych erupcji to Wezuwiusz (79 n.e.), Krakatoa (1883), Eyjafjallajökull (2010) i Pinatubo (1991). Erupcja jest najważniejszą formą aktywności wulkanicznej, łącząc procesy magmowe, atmosferyczne i społeczne.