bilinçsiz

Bilinçsiz, Türkçe'de bilinç veya farkındalık eksikliği anlamına gelen bir sıfattır. Bir kişinin uyanık olmadığı veya tamamen bilinçsiz kaldığı durumları tanımlamak için kullanılır; ayrıca bir hareketin veya davranışın kişinin farkında olmadan, istem dışı yapıldığı durumları da ifade eder.

İlk olarak tıbbi bağlamda bilinçsizlik, bilinç kaybı olarak adlandırılan durumları ifade eder. Bayılma, koma gibi durumlarda kişi bilinçsiz olarak tanımlanır. Tıbbi metinlerde bilinç kaybı ve uyanıklılık düzeyiyle ilgili değerlendirmeler için kullanılır.

Psikoloji ve günlük dilde bilinçsiz, bir şeyin farkında olmama veya bilinç dışı işlemlere atıfta bulunmak için de kullanılır. Örnek olarak bilinçsiz davranış (farkındalık olmadan yapılan hareketler) veya bilinçsiz önyargı (bilinçli farkındalık dışında var olan önyargılar) verilebilir. Psikoloji literatüründe bu kavram, daha çok bilinçdışı (psikolojik süreçlerin bilinçten bağımsız olarak işlediği) terimiyle karşıtlık oluşturur ve teknik bağlamlarda bilinçdışı kullanılan terim tercih edilir.

Köken olarak bilinç kökünden gelen ve -siz yapış ekiyle türeyen bir sözcüktür. Kullanım açısından nötr bir anlam taşır; tıbbi bağlamda belirgin bir durum belirtir, psikolojik bağlamlarda ise bazen daha teknik terim olan bilinçdışı tercih edilir.