aðgangsréttur

Aðgangsréttur er réttur til að nálgast tiltekna auðlind, kerfi eða svæði innan eða utan netsamfélags. Hann er hluti af aðgangsstjórnun og ákvarðar hverjir mega skoða, breyta eða nýta auðlindir eins og skrár, gagnasöfn, forrit eða netkerfi. Réttindi geta líka náð til líkamlegs aðgangs að tilteknu svæði eða þjónustu.

Aðgangsstjórnun byggist á þremur undirstöðuþáttum: staðfestingu (authentication), heimild (authorization) og eftirliti (auditing). Notandi gengur fyrst frá persónu sinni og fær svo heimild til að framkvæma þær aðgerðir sem hann er heimill. Eftirlit felur í sér að allar aðgerðir eru skráðar til auðkenningar og rannsaka frávik. Algengar aðferðir til að ákvarða aðgang eru mismunandi kerfiskerfi: DAC (discretionary access control), MAC (mandatory access control), RBAC (role-based access control) og ABAC (attribute-based access control).

Stjórnun aðgangs felur í sér verklag fyrir stofnun nýrra notenda, breytingar á réttindum og aftöku aðganga þegar starfsmenn koma eða fara. Góðar venjur fela í sér notkun lágmarks ríkisvanda (least privilege), þörf til að vita (need-to-know) og verkefnaskiptingu til að draga úr misnotkun. Reglulega eru endurskoðaðir réttir og rekki aðgangafköllun, og rekja skal aðganga til að tryggja öryggi.

Löggjöf og samræmi: Aðgangsréttur tengist persónuupplýsingum og persónuvernd. Í Evrópu og Íslandi hefur GDPR áhrif og stjórnun aðganga tengist einnig innleiðingu öryggiskrafna, reglum um skráningu og viðhald kerfisöryggis. Markmiðið er að tryggja friðhelgi gagna og samræmi við reglur án þess að stöðva gagnaflæði eða rekstrarhagkvæmni.