autoritetin

Autoritetin është koncepti që përshkruan kapacitetin dhe të drejtën për të dhënë urdhra, për të zbatuar ligjin dhe për të marrë vendime brenda një juridiksioni, institucioni ose sferës sociale. Ai mund të shprehet në forma të ndryshme nga një institucion publik deri te figurat me ndikim në një komunitet. Autoriteti shpesh lidhet me legjitimitet dhe me mundësinë për të influencuar sjelljen e njerëzve ose të institucioneve.

Etimologjia e fjalës së përhapur në gjuhë të ndryshme rrjedh nga latinishtja auctoritas dhe përmes shtigjeve të tjera gjuhësore, duke marrë në shumë gjuhë një kuptim të ngjashëm me “fjalën e autoritetit” ose “autoriteti i vendosjes së rregullave.” Në shqip, termi përdoret si autoritet ose autoriteti në formave të ndryshme gramatikore, përfshi autoritetin.

Llojet kryesore të autoritetit përfshijnë atë formal dhe atë informal. Autoriteti formal i përket institucioneve dhe ligjit, si qeveria, gjykatat, policia dhe administrata publike, të cilat kanë të drejtën dhe detyrën të zbatojnë rregullat. Autoriteti informal i bazohet në prestigj, njohje profesionale ose karizëm dhe mund të ndikojë tek vendimet ose sjelljet pa një mandat zyrtar. Theoria e Weber-it thekson edhe tre shtylla të autoritetit: tradicional, karizmatik dhe racional-ligjior.

Në praktikë, autoriteti duhet të funksionojë brenda kufijve ligjorë dhe të mbikqyset nga mekanizmat e kontrollit dhe llogaridhënies për të parandaluar abuzimet dhe për të ruajtur të drejtat e individëve dhe të komuniteteve.