atviksorða

Atviksorð, ofta stytt fyrir atviksorð, eru orðflokkur í íslensku sem lýsir hvernig, hvar, hvenær eða hversu mikið eitthvað gerist eða er. Aðalsmarkmiðið er að breyta sagnorðum, lýsingarorðum eða öðrum atviksorðum, en einnig geta þau breytt heilu setningunni. Flest atviksorð eru óbreytt í kyni og tölu og taka litla eða engin beygingu; þau bætast síður við lýsingarorð eða nafnorð með samsetningum.

Helstu notkunartegundir atviksorða eru tími, staður, háttur/máti, stig (stigbreyting) og tíðni. Dæmi um tími eru núna, þá, alltaf; um stað eru hér, þangað, þarna; um hátt er vel, hratt, hægt; um stig eru mjög, frekar, heldur; um tíðni eru oft, sjaldan, alltaf. Sum atviksorð hafa fastform sem skilgreinir þær sérstaklega, en önnur myndast oft út frá öðrum orðtöfum eða lýsingarorðum.

Í notkun skiptir uppsetning atviksorða máli. Algengt er að atviksorð komi á eftir sagnorðinu í einföldum setningum, til dæmis Ég les núna. Það geta atviksorð einnig komið aftast í setningu til að leggja áherslu, eða fylgt lýsingarorði til að styrkja stig eða aðferð. Atviksorð geta einnig verið notuð í samanburði eða í andlagseiningum.

Til aðgreiningu frá lýsingarorðum er mikilvæ að hafa í huga: atviksorð breyta sögnum, lýsingarorðum og öðrum atviksorðum, en lýsingarorð beygjast með nafnorðum og lýsa hlutdeild frekar en aðgerð. Að auki eru atviksorð oft notuð fyrir nákvæmari tíma- og staðsetningarupplýsingar í málinu.