atonalny

Atonalny odnosi się do muzyki pozbawionej tradycyjnego centrum tonalnego. W muzyce tonalnej dźwięki funkcjonują w obrębie toniki, dominanty i modulacji; w muzyce atonalnej takie funkcje są niejednoznaczne lub nie występują. Atonalność często wiąże się z niezwykłym użyciem dysonansów i brakiem stałej toniki, co prowadzi do braku jednoznacznego ukierunkowania tonalnego.

Charakterystyczne cechy muzyki atonalnej obejmują unikanie tradycyjnych relacji między dźwiękami oraz stosowanie nieregularnych układów skali i harmonii. W praktyce bywa realizowana różnymi metodami: od wolnych, ekspresyjnych kierunków free atonality po systemy uporządkowane, takie jak technika dwunastotonowa (dodekafonia) i serializm, w których wszystkie dźwięki są równoważne i użyte w ścisłych zestawach.

Historia atonalności zaczęła się na początku XX wieku, a jej kluczowymi postaciami byli Arnold Schönberg i jego współpracownicy Anton Webern oraz Alban Berg. Dla Schönberga atonalność była etapem oderwania od tonacji, a później rozwinięto techniki oparte na dwunastotonowym porządku. W twórczości Berg i Weberna atonalność często łączy się z rygorystycznymi procedurami kompozycyjnymi.

W repertuarze atonalność występuje w dziełach Schönberga, Berga i Weberna, a także w późniejszych eksperymentach muzyki awangardowej. Atonalność wywarła znaczący wpływ na muzykę XX wieku, stanowiąc fundament dla wielu kierunków modernizmu i poszukiwań dźwiękowych, jednocześnie budząc kontrowersje w tamtym okresie.