alienacji

Alienacja to pojęcie używane w filozofii, socjologii i psychologii do opisu poczucia obcości, odłączenia i wyobcowania jednostki. Etymologicznie termin pochodzi od łacińskiego alienatio, oznaczającego obcość. W filozofii, zwłaszcza w myśli Hegla, pojęcie Entfremdung odnosi do oddzielenia jednostki od samej siebie i od świata. W myśli Marksa koncepcja ta została rozwinięta w kontekście kapitalistycznego społeczeństwa, identyfikując alienację jako proces, w którym człowiek traci pełnię kontroli nad pracą i jej rezultatami.

W socjologii i ekonomii wyróżnia się cztery wymiary alienacji: od produktu pracy (tworzone dobro nie należy do wytwórcy), od procesu pracy (praca staje się mechaniczną czynnością bez twórczego sensu), od innych ludzi (relacje stają się instrumentalne) oraz od własnego ja, czyli od esencji ludzkiej aktywności.

Współcześnie pojęcie to bywa używane również w psychologii i w naukach społecznych do opisu poczucia izolacji, bezsilności, bezsensowności i wyobcowania w organizacjach, życiu zawodowym i kulturze. Alienacja nie jest więc wyłącznie zjawiskiem jednostkowym, lecz także wynikiem struktur społecznych, organizacyjnych i kulturowych.