Neysluverðlagsbreytingar

Neysluverðlagsbreytingar vísa til breytinga á verðlagi þeirra vara og þjónusta sem heimili kaupa. Oftast er orðað sem verðbólga, þ.e. almenn hækkun verðlags yfir ákveðið tímabil eða, gagnstæða, lækkun. Í íslensku efnahagskerfinu eru neysluverðlagsbreytingar oft mældar með vísitölu neysluverðs (CPI), sem gefur til kynna verðlagsþróun á heimilisinntaki. Hagstofa Íslands útbýr CPI-gögn og aðrar verðlagsmælingar sem notaðar eru til að meta verðbólgu, þéttleika lífskjara og stefnumótunar í fjármálastjórnun.

CPI byggist á körfu varan og þjónusta sem heimili kaupa reglulega, og hvert atriði fær vigt sem endurspeglar útgjöld heimila. Verðbreytingar eru mældar mánuð eftir mánuð eða ári til árs, sem gefur ráð fyrir hlutfallslegri breytingu frá tíma til tíma. Sumir mælingar eru einnig settir fram án óverðbólgu­vísbendinga, t.d. kjarnaverðlag sem reynir að fella út verðbólguþrýstingur sem stafar af svartsælum verðbreytingum á mat eða orku.

Neysluverðlagsbreytingar hafa víðtæk áhrif. Þær hafa áhrif á kaupmætti heimila, launagreiningu, verðlagshækkun í samningum og ákvarðanir Seðlabankans eða annarra stjórnvalda varðandi raunvaxtir og peningastefnu. Verðbólguvöktun og aðlögun opinberra fjármála byggjast að stórum hluta á þróun neysluverðlagsbreytinga og verðbólguvæntingum.

Athugasemd um takmarkanir: CPI gerir tilætlaðar væntingar en getur haft frávik vegna t. d. gæði, valbreytinga og valkostaskipta. Aðrir mælingar eins og verðbólga innanlands og vinnumarkaður fylgja einnig þróunina.