Kolonializm

Kolonializm, bir devletin başka topraklar üzerinde siyasi ve ekonomik hâkimiyet kurması ve bu toprakların kaynaklarını, yönetimini ve nüfusunu kendi çıkarları doğrultusunda yönlendirmesi sürecidir. Sıklıkla askeri güç, ekonomik baskı ve idari örgütlenme ile desteklenen bu rejim, yerel topluluklar üzerinde eşit olmayan ilişkiler kurar ve kültürel önyargılarla meşrulaştırılmaya çalışılır.

Kolonializmin tarihsel kökenleri Avrupa'nın dünya çapında genişlemesiyle belirginleşti; 15. yüzyıldan itibaren Akdeniz'den Atlantik'e, ardından Afrika, Asya ve Pasifik'te koloniler kuruldu. Motivasyonlar ekonomik (ham madde, pazarlar), stratejik (deniz yolları, askeri üsler) ve ideolojik/kültürel (medeni irade, “medenileştirme”) gerekçelerle birleşti. Kolonializm çeşitli biçimler aldı; yerleşimci koloniyalizm, sömürgeci/ekonomik kolonializm ve yönetimsel işbirlikleriyle yürütülen versiyonlar bunlardan bazılarıdır. Uygulamalarda tarım ve madencilik gibi kaynaklar için yerli emek sömürülebilir, yerel kurumlar zayıflatılabilir ve diller ile gelenekler baskılanabilir.

İçerik olarak etkileri bölgeye göre değişse de genel sonuçlar arasında ekonomilerin yapısal dönüşümü, yerli nüfus üzerinde sosyal ve siyasi hiyerarşilerin kurulması, dillerin ve dinlerin yayılması veya baskılanması, eğitim sistemlerinin biçim değiştirmesi ve postkolonya döneminde bağımsızlık hareketleriyle devletlerin yeniden örgütlenmesi sayılabilir. Dekolonizasyon 20. yüzyıl boyunca hız kazandı ve çoğu eski koloni bağımsızlığını kazandı; bugün kolonial geçmiş birçok ülkede siyasi, ekonomik ve kültürel etkiler olarak kendini göstermektedir.