Gölgeleme

Gölgeleme, gölge kökenli Türkçe bir terim olup yüzeylerin ışıkla etkileşimini taklit ederek hacim ve derinlik hissi yaratmaya yönelik görsel bir tekniktir. Bu süreç, yüzeyler üzerinde ton değerlerinin değişmesiyle şekillere üçüncü boyutlu bir anlatım kazandırır ve ışık kaynağına göre yüzeylerin aydınlık ve karanlık taraflarını gösterir.

Görsel sanatlarda gölgeleme, iki boyutlu çalışmalarda hacim derinliği oluşturmak için kullanılır. Çizimde ve resimde tonlama, tarama, keskin ve yumuşak geçişler, karalık ve aydınlık bölgelerin uygulanması gibi teknikler içerir. Geleneksel yöntemler arasında taramalı (hatching), çapraz tarama (cross-hatching) ve dokulama gibi teknikler bulunur; renkli çalışmalarda ise pigmentlerin katmanlandırılması ve karıştırılması yoluyla tonlar elde edilir. Dijital sanatta ise gölgeleme, ışık, gölge ve yansımayı simgeleyen aydınlatma modelleriyle uygulanır; düz gölgeleme (flat shading), Gouraud gölgelendirme ve Phong gölgeleme gibi yöntemler, yüzeylerin gerçekçi veya stilize görünmesini sağlar. Modern bilgisayar grafiğinde fiziksel tabanlı render (PBR) yaklaşımları da gölgeleme için kullanılır ve yüzey malzemelerinin ışıkla etkileşimini gerçek dünyadaki materyallerle uyumlu şekilde hesaplar.

Gölgeleme, ayrıca kartografyada rölyef etkisini taklit eden gölgelendirme (gölgelendirme veya relief shading) ile topoğrafik haritalarda arazi biçimlerinin yüksekliğini göstermek amacıyla kullanılır. Işık yönünün simülasyonu, dağ sırtları, vadiler ve plateau gibi coğrafi oluşumların okunabilirliğini artırır. Gölgeleme, görsel ifade gücünü ve mekânsal algıyı güçlendiren evrensel bir tekniktir.