Antioksidantlar

Antioksidantlar — oksidlanish jarayonini moddalarga qarshi himoya qiluvchi kimyoviy birikmalar yoki biokimyoviy tizimlar bo‘lib, erkin radikallar deb ataladigan reaktiv molekulalarga qarshi kurashadi. Erkin radikallar hujayra zararlanishiga olib kelishi mumkin, shuning uchun antioksidantlar organizmning hujayra darajasidagi barqarorligini saqlashga yordam beradi. Ular ichki (endogen) hamda tashqi (exogen) manbalardan paydo bo‘ladi.

Antioksidantlar turlariga vitaminlar (C vitamini, E vitamini), karotinoidlar (beta-karoten, likopen, lutein), polifenollar (flavonoidlar), minerallar (seleniy, sink) va boshqa moddalar kiradi. Shuningdek glutathion, koenzim Q10 kabi ichki antioksidant tizimlar ham mavjud. Oziq-ovqat manbalari meva-sabzavotlar, butun donlar, yong‘oq va urug‘lar, choy va qahvani o‘z ichiga oladi. Tashqi manbalardan olingan antioksidantlar ba’zan pishirish jarayonida yo‘qolishi mumkin.

Antioksidantlar erkin radikallarning elektronini berish, reaksion zanjirini to‘xtatish yoki radikalni barqaror holatga keltirish orqali oksidlanish jarayonlarini chekinishga yordam beradi. Ular ko‘pincha bir-birini regeneratsiya qiladi; ba’zi hollarda yuqori dozada pro-oksidant xatti-harakatiga aylanishi mumkin, shuning uchun iste'mol darajasi muhim hisoblanadi.

Meva-sabzavotlar bilan boy parhez antioksidantlar ta’minotini ko‘paytirishi mumkin, ammo surovlar ko‘rsatib turuvchi dalillar cheklangan. Sog‘liq uchun asosiy tavsiya — rang-barang meva-sabzavotlar va butun donli mahsulotlarni qo‘shilgan parhezga qo‘shish. Suplamentlar bo‘yicha yirik tadqiqotlar natijalari har xil bo‘ladi; ba’zi hollarda yuqori dozali qo‘shimchalar xavfli bo‘lishi mumkin (masalan, ayrim odamlar uchun beta-karoten yoki vitamin E yuqori dozalari).