çekmek

Çekmek, Türkçe’de temel bir fiildir ve ana anlamı bir şeyi kendine ya da belirli bir yöne doğru hareket ettirmek veya sürüklemektir. Ayrıca soyut kullanımlarda da çoğulcu bir kapsama sahiptir: dikkat çekmek, ilgi çekmek gibi, ya da bir şeyi elde etmek, çıkarmak anlamını da taşıyabilir. Çekmek fiili, geçişli (transitif) bir fiildir ve çoğunlukla bir doğrudan nesne ile kullanılır.

Farklı kullanımlarına örnekler şunlardır: Fiziksel çekme, nesneleri kendine doğru ya da başka bir yere doğrultmak için uygulanır; örneğin ipleri çekmek, kapıyı çekmek, aracı çekmek gibi ifadelerde görülür. Para çekmek ifadesi, finansal işlemler için kullanılır; “ATM’den para çekmek” veya “bankadan para çekti” şeklinde konuşulur. Fotoğraf çekmek, görsel kayıt almak anlamında sık kullanılan bir diğer kullanımdır: “Bir fotoğraf çekmek.” Dikkat veya ilgi çekmek ise daha soyut bir anlamdır; “Bu reklam dikkat çekiyor/ilgi çekiyor.” Silah çekmek ise bir tehlike anında silahı çıkarıp kullanmaya yönelen bir eylemi ifade eder: “tabancayı çekmek.”

Çekmek aynı zamanda çeşitli türevlerle de kullanılır. Bir fiil olarak çekmek kökünden, çekti, çekiyorsun, çekeceğim gibi çekim ekleriyle çekmek fiili zaman kiplerinde çekimlenir. Emir kipiyle “çek” denir; olumsuz çekme şeklinde kullanılır. Etymolojik olarak Türkçe kökenli olan çekmek, gündelik konuşmada en çok rastlanan fiillerden biridir ve fiziksel hareket ile soyut kavramları bağlayan çok yönlü bir eylem olarak işlev görür.