siðfræði

Siðfræði er grein heimspekinnar sem fjallar um siðferðisleg gildi, skyldur og reglur sem stýra atferli. Hún ræðir hvernig fólk eigi að haga sér og hvað telst vera gott líf, réttlæti og heiðarleiki í samskiptum og ákvörðunum.

Orðið siðfræði kemur af sið (siðferð, venjur) og fræði (rannsókn, þekking). Hún leitast við að útskýra hvað sé rétt eða rangt, hvernig réttlæti er metið og hvaða forsendur standast gagnrýni.

Undirgreinar siðfræðinnar eru normativ siðfræði, sem leitast við að setja almennar reglur og viðmiðanir; metaetík, sem skoðar eðli, uppruna og gildisatriði siðferðilegra fullyrðinga; og beitingar siðfræði, sem fjallar um beitingu siðfræði í máli eins og læknisfræði, viðskiptum, tækni og umhverfi.

Aðferðir í siðfræði byggja á rökhugsun, hugsunaræfingar og vandaðar röksemdir, auk þversniðs annarra menningarheima. Rannsóknirnar miða að því að sýna samræmi milli forsendna og niðurstöðu og að meta hversu réttmætar siðferðisfullyringar eru.

Sögulegur bakgrunn siðfræði nær aftur til forngrískra heimspekinga eins og Aristóteles og Sókrates; hún mótast af kristnitrú, hefðbundinni siðfræði og síðan nútímatengdum straumum sem Kant, Mill og aðrir hafa kynnt og endurskoðað.

Beitingarsvið hennar nær lækningarfræði, rannsóknir, rekstur, stjórnun, þjóðfélagsmál og umhverfisvernd. Nútímasiðfræði fjallar einnig um réttindi, sjálfbærni og sanngirni, og rekur rökræða um ákvarðanir sem hafa áhrif á fólk og samfélag.