institucionet

Institucionet janë strukturat e qëndrueshme, rregullat dhe organizatat që rregullojnë sjelljen në një shoqëri. Termi përfshin rregullat formale si kushtetutat, ligjet dhe institucionet qeveritare, si dhe normat dhe praktikat joformale që udhëzojnë veprimet e përditshme. Së bashku, këto institucione formojnë një kornizë që lehtëson incentivat, koordinimin e veprimeve kolektive dhe planifikimin afatgjatë duke reduktuar pasigurinë dhe kostot e tranzaksionit.

Institucionet operojnë në nivele të ndryshme— shteti, tregu dhe shoqëria civile—dhe mund të jenë formale (sistemet gjyqësore, policia, ministritë, trupat rregullatore, universitetet, korporatat) ose joformale (normat kulturore, praktikat tradicionale, besimet fetare). Ato mund të jenë kombëtare, rajonale ose ndërkombëtare, duke përfshirë traktatet, organizatat dhe kornizat e qeverisjes që lidhin vendet dhe komunitetet.

Qasja dhe fuqia e institucioneve ndikojnë në stabilitetin politik, zhvillimin ekonomik dhe shoqërinë. Institucionet efektive ofrojnë të drejtat e pronës, zbatimin e kontratave, zgjidhjen e mosmarrëveshjeve në mënyrë të paanshme, ofrojnë shërbime publike dhe mbajnë përgjegjshmërinë. Institucionet e dobëta ose të kapura mund të gjenerojnë efikasitet të ulët, korrupsion dhe konflikte. Institucionet evolucionojnë me kalimin e kohës përmes reformave, inovacionit, lëvizjeve shoqërore, ndryshimeve teknologjike dhe krizave.

Shkencëtarët në fushat e shkencave politike, ekonomisë, sociologjisë dhe ligjit studiojnë institucionet për të kuptuar se si rregullat formojnë sjelljen dhe rezultatet. Disa koncepte kyçe përfshijnë dallimin mes institucioneve formale dhe informale, varësinë nga historia (path dependence) dhe ndryshimet institucionale, të diskutuar gjerësisht nga teoricienë si Douglass C. North. Kjo fushë thekson se institucionet nuk janë thjesht rregulla; janë praktika të vazhdueshme që formojnë një shoqëri.