glikolisis

Glikoliz, glukozun enerji elde etmek üzere sitoplazmada pirüvata dönüştürüldüğü temel bir metabolik yoludur. Oksijen varlığına bağlı olmadan da gerçekleşebilir; bu nedenle çok hücre tipi için pragmatik bir enerji kaynağıdır. Özellikle kırmızı kan hücreleri gibi bazı dokularda bu yol tek başına önemli bir ATP kaynağıdır.

Bir glukoz molekülü iki pirüvat molekülüne dönüşür. Enerji yatırım aşamasında iki ATP harcanır; enerji gelir aşamasında ise iki ATP ve iki NADH üretilir. Sonuç olarak net olarak iki ATP ve iki NADH elde edilir; toplamda dört ATP üretilir, ancak yatırım nedeniyle net ATP yaklaşık iki olur. İki molekül pirüvat ayrıca glikolizin doğrudan ürünleridir.

Glikoliz iki ana faza ayrılır: enerji yatırım fazında glukoz, glukoz-6-fosfata dönüştürülür ve fruktoz-1,6-bisfosfata kırılır; bu aşamada iki ATP tüketilir. Enerji gelir fazında glyceraldehyde-3-phosphate'dan (G3P) pirüvatlaşma gerçekleşir; bu aşamada 1,3-bisfosfoglycerat ile ATP, pirüvat kinaz ile de ek ATP üretimi gerçekleşir ve iki NADH oluşur. Önemli enzimler arasında hexokinase (veya karaciğerde glukokinaz), fosfofruktokinaz-1 (PFK-1) ve piruvat kinaz bulunur.

Glikoliz düzenlenebilir bir yol olup PFK-1, enerji durumu dışında fruktoz-2,6-bisfosfat ile güçlü biçimde modüle edilir. RBC’ler ve dokular için temel enerji kaynağıdır; oksijen bulunduğunda pirüvat mitokondriye girer ve asetil-CoA’ya dönüştürülerek diğer enerji yollarına yol açar. Oksijen yokluğunda pirüvat laktata dönüştürülerek anaerobik enerji sağlanabilir. Glikolizin bozulması bazı hastalıklarda etkili olabilir; örneğin piruvat kinaz eksikliği kırmızı kan hücrelerinde hemolitik anemiye yol açabilir.