gözlemci

Gözlemci, bir olayın, süreçin veya durumun ayrıntılı ve tarafsız biçimde izlenmesini üstlenen kişidir. Kelime, gözlem kökünden türetilen ve -ci ekiyle oluşan bir Türkçe yapıdır; yapılan işin niteliğini belirten bir isim olarak kullanılır.

En yaygın kullanım alanı siyasal bağlamdır. Seçim gözlemcisi, serbest ve adil seçimlerin gerçekleşmesini tarafsız biçimde izlemek amacıyla davet edilen kişiler veya kurumlar için kullanılan bir terimdir. Uluslararası örgütler (örneğin Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı) ile ulusal kurumlar, gözlemci heyeti adı altında görev üstlenir ve bulgularını rapor halinde sunar. Gözlemcilerin amacı olayları kayıt altına almak, iddia edilen haksızlıkları doğrulamak ve karar vericilere tarafsız kanıt sunmaktır; süreçlere müdahaleden kaçınılır.

Bilim ve araştırma alanında da gözlemci kavramı kullanılır. Sistematik gözlem yapan kişiler, astronomide, meteorolojide veya diğer disiplinlerde verilerin kaydedilmesini sağlayan gözlemciler olarak görev alır. Bu bağlamda gözlemci, veriye dayanarak sonuç çıkaran tarafsız aktör olarak işlev görür.

Günlük dilde de tarafsız ve dikkatli izleyen yargısını dile getirmek için kullanılır. Gözlemcinin rolü, olayları nesnel olarak kaydetmek, yorumları sınırlı tutmak ve gerektiğinde rapor üretmektir.