afiksë

Afiksë janë morfema të lidhura që ngjiten te një rrënjë ose te një bërthamë fjalore për të ndryshuar kuptimin, llojin gramatikor ose për të krijuar një fjalë të re. Ato nuk mund të qëndrojnë si fjalë të pavarura dhe varen nga rrënja për të formuar një njësi të re të fjalës. Afiksët shërbejnë si shtesa morfologjike që i bashkëngjiten fjalës bazë.

Sipas pozitës, afiksët ndahen në prefikse (para rrënës), sufikse (pas rrënës), infikse (i futur në mes të rrënës) dhe circumfiks (një afiks para dhe një pas rrënës). Sipas funksionit, ato ndahen në afikse derivacionale (krijojnë një fjalë të re ose ndryshojnë llojin e saj) dhe afikse fleksionale (tregojnë kohën, numrin, gjinën, rastin etj.).

Në shembullet tipikë të përgjithshëm, prefikset si re- ose para- ndryshojnë kuptimin pa i ndryshuar rrënjën; sufiksët si -ed ose -ing ndryshojnë kohën ose aspektin; infiksët dhe circumfiksi shfaqen në gjuhë të ndryshme si mekanizma të ndryshëm të formimit të fjalëve.

Në gjuhën shqipe, afiksët mbajnë rol të rëndësishëm në tregimin e llojit, numrit dhe definititles. Një shembull i para- prefix është parashikoj (dërgon një kuptim të parashikuar). Një shembull tjetër është djalë → djali, ku sufiksi fleksional ngërthen një formë të defininisë. Ky është një demonstrim i mënyrës së afiksëve për të ndryshuar llojin dhe mënyrën e fjalës.

Etymologji: termi afiks vjen nga latinisht affixus dhe nga proceset gjuhësore perëndimore, ku përshkruhet si një shtesë që ngjitet në rrënjë.

See also: prefiks, sufiks, infiks, circumfix.