Markaðsleysa

Markaðsleysa er hugtak í hagfræði sem lýsir ástandi þar sem frjáls markaður nær ekki að dreifa gæðum og þjónustu með hagkvæmri hætti, þannig að samfélagið tapar velferð. Slík ástand getur myndast þegar verðlagning eða aðgengi að markaðnum gengur ekki eins og tilætlað, eða þegar til staðar eru hindranir sem koma í veg fyrir markaðsvirkni.

Helstu orsakir markaðsleysu eru ytri áhrif (neikvæð eða jákvæð), opinber gæði sem eru ófullnægjandi framleidd eða eignarræði óljóst, upplýsingaójöfnuður sem veikir samkeppni milli kaupenda og seljenda, og ófullkomin samkeppni eða markaðir með fáum aðilum. Oft sameinast þessi atriði og valda ómarkmiðri nýtingu auðlinda.

Dæmi um markaðsleysu eru mengun sem veldur kostnaði fyrir þriðja aðila, opinber gæði eins og almenn samgöngu- eða varnarmál, og upplýsinga- vandamál sem hafa áhrif á kaupákvörðun. Slíkt getur leitt til oflátilra ákvarðana eða of litla framleiðslu.

Til lausna eru oft ríkisráðstafanir sem reyna að innleiða ytri áhrif í verðlagningu, t.d. með mengunarskatti, framleiðsla opinberra gæða eða reglugerðir og mikilvægt er að auka gagnsæi og stuðla að heilbrigðri samkeppni. Markaðsleysa er viðfangsefni sem krefst samvinnu hins opinbera og einkafyrirtækja til að bæta hagvöxt og velferð.