Glúkósi

Glúkósi er einfalt sykru (hexósi) og eitt grundvallarsameind í orkuframleiðslu lífvera. Formúlan er C6H12O6 og hann kemur í D- og L-samhliðum. Í lausn myndast alfa- og beta-hringform vegna mutarótunar, og lífverur nota helst D-glúkósa í metabolismanum.

Hann er aðal orkugjafi fyrir frumur í mörgum lífverum. Í efnaskiptum fer glúkósi fyrst í glykolýsu, sem brýtur hann niður og myndar ATP. Ef súrefni er til staðar heldur orkuframleiðslan áfram í Krebs-hringnum og öndunarkeðjunni. Glúkósi getur einnig farið í pentósa fosfatskeið sem framleiðir NADPH og forverar fyrir RNA og DNA.

Glúkósi finnst náttúrulega í ávöxtum, hunangi og sem niðurbrot á sterkju og saccharose í lífverum. Hann er sætur í matvælum og notaður í framleiðslu, bakstur og í sumum gerjunarferlum. Hann er einnig mikilvægt efni í mörgum líf- og næringarfræðilegum rannsóknum og í sumum læknisfræðilegum prófum.

Blóðglúkósi er stjórnaður af hormónunum insúlíni og glúkagóni. Venjulegt fastandi gildi er um 3,9–5,5 mmol/L (70–100 mg/dL). Hár eða lág gildi geta haft alvarlegar afleiðingar og eru mikilvæg við greiningu og meðhöndlun sykursýki og annarra efnaskiptavanda.

Iðnaðarlegt mikilvægi: glúkósi er grunnforði í gerjun til framleiðslu etanóls og er notaður í bakstur og matvælaiðnað. Í læknisfræði eru mælingar á blóðglúkósa mikilvæg fyrir greiningu og eftirfylgni ýmissa ástands.