çiniçilik

Çiniçilik, geleneksel Türk sanatlarından biri olarak seramikten yapılmış çinilerin mimari ve iç mekân dekorunda kullanılmasını amaçlayan zanaat ve sanatsal üretim dalıdır. Çiniler genellikle tinli sırla kaplı toprak üzerine boyanıp kurutulduktan sonra fırında pişirilir ve dış yüzeyler estetik parlaklık kazanır. Bu sanatın kökenleri İslam sanatlarına dayansa da, Anadolu’da Selçuklu döneminde başlayan bir çini geleneği bulunur. Özellikle 15.–17. yüzyıllarda İznik’te kurulan atölyeler, Osmanlı mimarisinin en belirgin çinilerini üretmiş; Topkapı Sarayı, Süleymaniye Camii ve İstanbul’un birçok yapısında iznik çinileri görülebilir. Aynı dönemde Kütahya ve çeşitli Anadolu şehirleri de önemli üretim merkezleri haline geldi.

Çiniçilikte kullanılan malzeme tipik olarak tinli sırla kaplı toprak çinileridir ve üstüne uygulanan sırlar ile renkli oksitler kullanılır. Renkler genellikle mavi, turkuaz, zeytin yeşili ve mor tonlarında yoğunlaşır; tasvirler geometrik desenler, çiçekler ve arap harfli yazılarla zenginleşir. Tekniğe göre desenler alt sır veya üst sır teknikleriyle uygulanabilir; cuerda seca (ızgara ile renklerin sınırlandırılması) gibi geleneksel yöntemler de kullanılır.

Klasik çini, Osmanlı mimarisinin vazgeçilmez öğesi olarak mimari mekânlarda estetik ve dini mesajın taşıyıcısıydı. Günümüzde çiniçilik, hem restore edilmiş yapılar için restorasyon çalışmalarında hem de çağdaş tasarım projelerinde sürdürülmekte; İznik, Kütahya ve çevresindeki atölyeler yeni eserler üretmekte ve eğitim-programlarıyla genç sanatçıları yetiştirmektedir.