föníciaiak

Föníciaiak antzinako zibilizazio semitikoak ziren, Ekialdeko Mediterraneoko kostaldean kokaturik. Gaur egun Libano ekialdeko lurraldean dauden Tiro, Zidon eta Byblos bezalako hiriak zituzten, eta bertan garatutako hiriburu-lerroek itsasmerkataritzaren eta manufakturen garapena bultzatu zuten. Hiriburu hauek autonomia politiko handiko estatu- edo erkidego-eredu gisa aritu ziren, elkarrekin eta aliantza informalekin arduratzen zirelarik.

Merkataritza izan zen föniziarren garapenaren motor nagusia. Itsasontzi sendoak eraiki, itsaso zabalean nabigatzeko gaitasunak hobetu eta munduera zabaltzen zituzten merkantziak koordinatu zituzten: eskualde askotako materialak, sua, beirazko objektuak eta, bereziki, purpurazko tindorea. Egipto, Karthago, Iberiar penintsula eta Sardinia bezalako lekurako merkataritza-bideak estali zituzten, eta Karthago bezalako koloniak sortu zituzten, gaur egungo Tunis-eko kostaldetik gertu zegoen bazterrean.

Alfabetoa ere föniziarrek egindako edukia da. Föniziar alfabetoak kontsonanteak bakarrik adierazten zituen eta greziar alfabetora zein ondorengo latino alfabetora eraman zuen, horrela idazkera zabal eta eraginkorra bihurtuz. Horren ondorioz, idazketa- eta komunikazio-sare zabala ezarri zen, merkataritza eta administrazioan funtsezko tresna bihurtuz.

Desagerpena antzinako inperioen eta administrazio-sistemaren aldaketen ondorioz gertatu zen. Asiriarren, Babiloniarren, Persiar Inperioaren eta gero Greziar eta Erromatarrek egindako hegemonia handiek föniziar hirietan eraginik utzi zuten, eta herri hauek euren independentziak galdu edo beste komunitateekin nahastu ziren. Hala ere, föniziarren ondarea, bereziki merkataritza-estrategiak, itsasoko abileziak eta alfabetoa, artean eta modernoan ere jarraitzen dute.