adenosintriphosphat

Adenosintriphosfat (ATP) hücrelerin başlıca enerji taşıyıcısıdır. Bir adenine bazına bağlı riboz şekeri ve üç fosfat grubundan oluşan ATP’nin fosfat bağları yüksek enerjilidir. Hidroliz yoluyla ATP, ADP ve inorganic fosfat (Pi) veya bazı tepkimelerde ADP’den AMP ve Pi oluşmasına yol açar; bu süreçler enerji açığa çıkararak hücresel işlerin gerçekleştirilmesini sağlar.

ATP’nin temel işlevi enerji transferidir. Hücre içinde mekanik işlere (örneğin kas kasılması), aktif taşıma gibi enerji gerektiren işlemlere ve kimyasal işlere enerji sağlar. Ayrıca kinaz enzimleri için fosforilasyon kaynağı olarak önemli bir rol üstlenir; ATP fosfat gruplarını tepkimeye katılarak hedef molekülleri aktive eder. ATP ayrıca RNA sentezinde temel bir yapı taşı olarak da işlev görür ve bazı sinyal iletim yollarında da rol alabilir (örneğin ekstraselüler ATP purinergik sinyalleşmede etkindir).

Üretimi ve yeniden sentezlenmesi hücrelerin enerji ihtiyacını karşılar. Ana üretim yolları glikoliz, sitrat döngüsü ve oksidatif fosforilasyondur; bazı durumlarda substrat seviyesinde fosforilasyonla da ATP elde edilir. ATP’nin sentezinde proton gradyanı, mitokondri ve kloroplastlar içinde ATP sentaz enziminin yardımıyla ADP’ye fosfat eklenir.

İçerik olarak hücrede ATP konsantrasyonu genellikle milimolar düzeyinde (yaklaşık 1–10 mM) bulunur. Enerji durumunu yansıtan adenilat enerji yükü kavramı ise ADP/ATP oranlarına bağlı olarak değişir.