Ríkisaðgerðir

Ríkisaðgerðir eru opinberar aðgerðir ríkisvaldsins sem hafa áhrif á samfélagið, efnahaginn eða öryggi landsins. Þær geta falið í sér lagabreytingar, reglugerðir, fjárhagslegar ráðstafanir eða beinan rekstur opinberra stofnana. Oft byggjast þær á samspili pólitískra markmiða og lagalegs ramma ríkisins.

Helstu tegundir ríkisaðgerða eru lagasetningar og reglugerðargerð, fisk- og fjármálastefna, úthlutun fjár og styrkir, reglubreytingar og eftirlit, rekstur opinberra fyrirtækja og opinber útboð. Þá eru félags- og menntamál, umhverfismál, innleiðing nýrrar tækni, og varnarmál sem og utanríkismál í hópnum. Ríkisaðgerðir geta verið forvarnar- eða svör við tilvikum, til dæmis aðgerðir vegna efnahagskreppu, neyðarráðstafanir í orkuöryggi eða stuðningur við hópa sem standa höllum fæti.

Í verkfærakistu ríkisins eru lög, reglugerðir, fjárveitingar og skattabreytingar sem móta umhverfi atvinnulífs, stofnana og almennings. Ríkisaðgerð getur einnig falið í sér verðstöðvun, styrki eða rekstur opinberra verka sem miðar að aukinni framleiðni eða jöfnuði. Markmiðið er að hámarka ávinning fyrir samfélagið með sem lægstan kostnað og án óþarfs skerðingar á frelsi eða markaði.

Eftirlit og ábyrgð eru hornsteinar ríkisreksturs: Alþingi, ríkisendurskoðun, dómskerfi og stjórnsýslulögin annast mat og kæru. Gagnrýni beinist oft að umfangi afskipta og kostnaðar, áhrifum á einkarekstur og einstaklingsréttindi. Ríkisaðgerðir eru því samvinna stjórnvalda og samfélags.