zaadbanken

Zaadbanken zijn instellingen die zaden van plantensoorten verzamelen, bewaren en beschikbaar stellen ten behoeve van biodiversiteitsbehoud, wetenschappelijk onderzoek, teelt en herstel van ecosystemen. Ze richten zich op gewassen en hun verwante wilde soorten, erfgoedvariëteiten en genetisch belangrijke populaties. Door ex situ conservering vormen zaadbanken een aanvulling op in situ behoud in natuur en landbouw en dragen ze bij aan de lange termijn beschikbaarheid van plantaardig genetisch materiaal. Zaadbanken kunnen nationaal, regionaal of institutioneel zijn en werken vaak samen met botanische tuinen, onderzoeksinstituten en landbouworganisaties.

Zaden worden gedroogd tot een laag vochtgehalte en onder koele, droge omstandigheden bewaard om kiemkracht zo lang mogelijk te behouden. Veel zaadbanken slaan zaden op bij circa -18°C, maar opslagtemperaturen en -omstandigheden variëren per soort. Periodieke kiemtesten bepalen wanneer zaden regeneratie of vervanging vereisen. Per accession worden gegevens bijgehouden zoals herkomst, soortnaam, datum van verzameling en kiemkrachtresultaten.

Zaadbanken leveren zaden aan onderzoekers, kwekers en herstellingsprojecten, vaak via gecontroleerde distributie en met voorwaarden voor gebruik. Ze maken deel uit van internationale netwerken en uitwisselingsovereenkomsten die ruil en toegang tot genetisch materiaal bevorderen. Toegang en deling van baten kunnen onderhevig zijn aan nationale en internationale regels en overeenkomsten.

Naast opslag dragen zaadbanken bij aan voedselzekerheid, klimaatbestendigheid en behoud van bedreigde plantensoorten. Ze dienen als back-up voor andere genebanken, ondersteunen regeneratie en karakterisering van materialen, en faciliteren samenwerking tussen onderzoek, landbouw en beleid. Voorbeelden zijn de Svalbard Global Seed Vault als wereldwijde back-up, en talrijke nationale of regionale zaadbanken die met deze netwerken samenwerken.

Uitdagingen omvatten veroudering van zaden bij lange opslag, vereisten voor regeneratie en financiering, governance en kwesties rond biodiversiteit en toegang. Technologische ontwikkelingen zoals betere kiemtesten, cryopreservatie en digitalisering van databanken dragen bij aan de duurzaamheid en toegankelijkheid van zaadbanken.