wortelbetekenis

Wortelbetekenis verwijst in de taalkunde naar de kernbetekenis van een woordwortel. Het is de betekenis die de wortel draagt en die als uitgangspunt dient voor verwante afleidingen en samenstellingen.

Een wortel kan de kleinste betekenisdrager zijn die nog als zelfstandig concept kan voorkomen. In veel talen is de wortel een vrij morfeem, bijvoorbeeld werk, boom of rijk, die dient als basis voor afleidingen en samenstellingen zoals werkplaats, werkelijk en boomgaard. De betekenis van de wortel kan in afgeleide vormen behouden blijven of verschoven raken doordat er voor- of achtervoegsels aan worden toegevoegd, of doordat woorden samengestelde vormen krijgen. Zo levert de wortel werk- het algemene idee van arbeid en activiteit, terwijl afgeleide vormen zich richten op een specifieke context.

Wortelbetekenissen zijn handig bij het analyseren van woordfamilies en bij etymologisch onderzoek: ze helpen vaststellen welke woorden verwant zijn en welke semantische velden ze delen. Soms verandert de betekenis van de wortel door historische taalveranderingen, waardoor de afgeleide woorden een nuance krijgen die niet precies meer op de oorspronkelijke wortel terug te voeren is.

Let op dat niet alle talen duidelijke wortelbetekenissen kennen; in talen met zware woordvorming kan de wortelde betekenis verschuiven of minder transparant zijn. Desondanks blijft de wortelbetekenis een nuttig concept voor beschrijving van woordvorming en semantische netwerken.