werkwoordsconjugatie

Werkwoordconjugatie is het systeem waarmee Nederlandse werkwoorden vormen aannemen om te laten zien wie de handeling uitvoert, wanneer deze plaatsvindt en in welke grammaticale constructie ze staan. Het omvat persoons- en getalvorming, tijden, de wijs (indicatief, subjunctief/mogelijk) en de stem (actief/passief).

Verbenklassen en belangrijkste regels. Nederlandse werkwoorden worden traditioneel onderverdeeld in zwakke (regelmatige), sterke (onregelmatige) en gemengde werkwoorden. Zwakke werkwoorden veranderen in de tegenwoordige tijd volgens vaste uitgangen: ik werk, jij werkt, hij werkt, wij werken, jullie werken, zij werken. In de verleden tijd krijgen zij meestal -te/-den: ik werkte, wij werkten, zij werkten. Het voltooid deelwoord is meestal ge- + stam + -d/-t (bijvoorbeeld gewerkt). Sterke werkwoorden laten stemveranderingen zien in de verleden tijd (bijv. lopen – liep – liepen) en hebben vaak onregelmatige participanten (gegaan, gekomen). Gemengde werkwoorden combineren kenmerken van beide groepen.

Tijden en zinnenbouw. De tegenwoordige tijd wordt met het werkwoord zelf vormgegeven, soms met een hulpwerkwoord. Het voltooid tegenwoordige tijd (perfect) gebruikt hebben of zijn + voltooid deelwoord: ik heb gewerkt, hij is gegaan. De toekomende tijd wordt gevormd met zullen: ik zal werken. De passieve stem wordt gevormd met worden + deelwoord: het werk wordt gedaan; de voltooide passieve met zijn/worden + deelwoord: het werk is gedaan.

Separable prefixes en modale werkwoorden. Bij scheidbare werkwoorden kan het prefix in de zin van de tijd worden gescheiden (ik sta op, hij stond op, hij is opgestaan). Modale werkwoorden hebben eigen vormen en beïnvloeden de overige werkwoorden in de zin.

Deze structuur maakt deel uit van de kern van het Nederlandse grammaticale systeem en vereist oefening met verschillende werkwoordstammen en onregelmatige vormen.