werkwoordachtervoegsel

Een werkwoordachtervoegsel is een achtervoegsel dat direct op een werkwoordstam wordt geplaatst. In de Nederlandse grammatica verwijst de term naar morfemen die zijn toegevoegd aan een werkwoord om een nieuwe vorm of betekenis te produceren. Deze achtervoegsels kunnen een grammaticale functie hebben (vervoeging) of bedoeld zijn voor derivatie van afgeleide woorden.

Voorbeelden van grammaticale achtervoegsels zijn onder meer de verbuiging in tegenwoordige tijd en verleden tijd. In de tegenwoordige tijd eindigt de derde persoon enkelvoud vaak op -t (hij werkt, zij maakt), en bij sommige vormen verschijnt -t ook bij andere personen. Voor de verleden tijd bestaan achtervoegsels zoals -te/-de en -ten/-den, afhankelijk van de klank van de stam en van enkelvoud/meervoud (ik werkte, wij werkten). Deze suffixen markeren dus tijdsvormen en persoonsvormen.

Een belangrijke groep werkwoordachtervoegsels wordt ook gebruikt om deelwoorden te vormen. Het bijeenvoegen van het achtervoegsel -end levert het tegenwoordig gebruikte present participie op: lopend, werkend. Deze -end-uitgangen kunnen ook als bijvoeglijke vorm dienen. Daarnaast bestaan derivatieachtervoegsels zoals -baar en -lijk, die aan een werkwoordstam kunnen worden toegevoegd om respectievelijk een betekenis “hanteerbaar/uitvoerbaar” of “gerelateerd aan” te vormen (werkbaar, werkelijk).

Het fenomeen is onderdeel van woordvorming en morfologie en varieert naar formele regels en klankregels. Niet elk woord sluit perfect aan bij een vaste lijst achtervoegsels, omdat de vormgeving ook afhankelijk is van klankbewustzijn, spellingregels en historische ontwikkeling. In linguïstische beschrijvingen wordt daarom gesproken over werkwoordachtervoegsels als een categorie van achtervoegsels die direct op werkwoorden kunnen voorkomen.