waarnemingsvenster

Waarnemingsvenster is de tijdsperiode waarin een object of fenomeen kan worden waargenomen onder geschikte omstandigheden vanuit een specifieke locatie met een bepaalde uitrusting. In de wetenschap wordt de term vooral gebruikt in astronomie en ecologie, maar kan ook voorkomen in meteorologie en ruimtemonitoring. Het venster kan kortdurend zijn, zoals een transit of satellietpass, of langer, bijvoorbeeld meerdere uren voor een nachtelijke sterrenwaarneming.

De lengte en aard van een waarnemingsvenster hangen af van diverse factoren. Locatie en horizon bepalen wanneer een object überhaupt zichtbaar is; het object moet boven de lokale horizon staan en op een voldoende hoogte om hinder van de aarde-atmosfeer te vermijden. Daaraan voegen daglicht en maanstand toe: meestal is waarneming mogelijk bij schemer of donker, met voldoende zicht en laag lichtniveau. Weersomstandigheden, wolken, aerosol en atmosferische verstrooiing beïnvloeden de transparantie en de seeing. De instrumenten en hun planning spelen eveneens een rol: gevoeligheid van de detector, benodigde blootstellingstijd en tijdsvenster in de nacht. Voor astronomische objecten geldt daarnaast de geometrie tussen zon, object en aarde, zoals de zonnestand, elongatie en hoogte boven de horizon.

Toepassingen variëren van het plannen van sterrenobservaties en satellietwaarnemingen tot ecologische monitoring en fieldwork. Waarnemingsvensters worden berekend met behulp van ephemeriden en observatieplanningstools, zodat onderzoekers de optimale momenten kiezen en biases door ongunstige omstandigheden minimaliseren.