vruchtbaarheidsgraad

Vruchtbaarheidsgraad is een demografische maat die aangeeft in welk tempo een populatie kinderen voortbrengt. In de meest gebruikte vorm gaat het om de totale vruchtbaarheidsgraad (TFR): het verwachte aantal kinderen dat een vrouw gedurende haar vruchtbare leven zal krijgen, uitgaande van de huidige leeftijdsspecifieke geboortecijfers. De TFR wordt berekend door de leeftijdsspecifieke geboortecijfers op te tellen over de reproductieve leeftijd (meestal 15-49 jaar) en uit te drukken als het aantal geboorten per vrouw. Een alternatief is het ruwe geboortecijfer, uitgedrukt per 1.000 inwoners per jaar, dat geboortes relateert aan de totale bevolking zonder rekening te houden met de leeftijdsstructuur.

Interpretatie en patronen: Een TFR rond 2,1 wordt in veel ontwikkelde landen als vervangingsniveau beschouwd, waarbij de bevolking in theorie op lange termijn gelijk blijft bij een stabiele sterfelijkheid en migratie. Lagere TFR-waarden leiden tot vergrijzing en een verandering in de bevolkingssamenstelling, terwijl hogere waarden tot snellere bevolkingsgroei kunnen leiden, afhankelijk van sterfte en migratie. Globale patronen tonen daartoe variatie door welvaart, cultuur, beleid en toegang tot onderwijs en anticonceptie.

Factoren: economische ontwikkeling, onderwijs, vrouwenparticipatie in arbeid, toegang tot anticonceptie en seksuele gezondheidszorg, kinderopvang, stedelijkisatie en culturele of religieuze normen. Beleid en migratie kunnen korte- of langetermijnschommelingen veroorzaken.

Beperkingen: TFR verandert door maatschappelijke ontwikkelingen en migratie; het geeft geen direct jaartal geboorten weer en kan vertekend worden door demografische structuur. Verwante concepten zijn onder meer het ruwe geboortecijfer en leeftijdsspecifieke vruchtbaarheidspercentages.